lay [leɪ] A.v (laid, laid [leid]) 1.қою ¨~ sb/sth She laid the baby down gently on the bed. – Ол сәбиді жайлап төсекке жатқызды/қойды. ¨He laid a hand on my arm. – Ол қолын білегіме қойды/салды. ¨The horse laid back its ears. – Ат құлақтарын қайырды. ¨Relatives laid wreaths on the grave. – Туғандары бейтіке гүлдесте қойды. ¨~ sb/sth The cloth should be laid flat. – Матаны тегіс ете жазу/жаю керек. 2. ~ sth (down) қою, жазу, жаю, төсеу ¨to lay a carpet/cable/pipe – төсеніш жазу/кабель/құбыр жүргізу/ төсеу ¨The foundations of the house are being laid today. – Үйдің фундаменті бүгін қойылады/құйылады/қаланады. ¨(figurative) They had laid the groundwork for future development. – Олар келешек құрылысқа жер алып қойды. 3.жаю, жазу ¨~ A (on/over B) Before they started they laid newspaper on the floor. – Кірісер/Кіріспес бұрын олар еденге газет жайды. ¨The grapes were laid to dry on racks. – Жүзімдерді қақтау үшін жаймаға жайды. ¨~ B with A The floor was laid with newspaper. – Еденге газет жайылды. 4. ~ (sth) жұмыртқалау, жұмыртқа/тұқым салу ¨The cuckoo lays its eggs in other birds' nests. – Көкек басқа құстардың ұясына жұмыртқалайды. ¨new-laid eggs – жаңа салынған тұқымдар/жұмыртқалар ¨The hens are not laying well. – Мекиендер дұрыстап жұмыртқаламауда. 5. ~ sth (BrE) (дастархан) жабу, жаю (syn: set) ¨to lay the table - дастархан жабу, жаю 6.ұсыну ¨The bill was laid before Parliament. – Заң жобасын парламентке берді. 7. ~ sth (formal) (жауапкершілік, тсс) жүктеу, арту (syn: place) ¨to lay a responsibility/burden on sb – жауапкершілікті/қиындықты біреуге арту ¨to lay the blame on sb – кінәні біреуге арту ¨to lay sb under an obligation to do sth – біреуді бір іске жауапты ету 8. ~ sth көңіл бөлу ¨Our teacher lays great stress on good spelling. – Мұғаліміміз емлеге (қатесіз жазуға) көп көңіл бөледі.  9. ~ sth тәптіштей, мұқият, егжей-тегжейлі, жан-жақты, тыңғылықты әзірлеу ¨to lay a trap for sb – біреуге ау/қақпан құру ¨She began to lay her plans  for her escape. – Ол қашудың жолын ойластыра бастады. ¨Bad weather can upset even the best-laid plans. – Нашар ауа-райы тыңғылықты әзірленген жоспарымызды бұза алмайды. 10. ~ sb (slang) «біреумен жату», жыныс қатынасына түсу ¨He went out hoping to get laid that night. – Өткен түні ол біреумен жатып шықсам деген оймен тысқа шықты. 11. ~ sth тамызық әзірлеу, от жақпақ болып әзірлену 12.бәс тігу ¨~ sth to lay a bet – бәс тігу ¨~ sth on sth She had laid $100 on the favourite. – Ол озатқа/үздікке $100 қойды/бәс тікті. ¨I think he'll come, but I wouldn't lay money on it. – Ол келеді деп ойлаймын, алайда шүбәм да жоқ емес. 13.pt of lie 2 14. (phr v) *lay about sb (with sth) (BrE) тарпа бас салу, төпелеу ¨The gang laid about him with sticks. – Бұзақылар оған таяқ жаудырды. *lay about you/yourself (with sth) (BrE) төпелеу, ұрғылау; сермелеу ¨She laid about herself with her stick to keep the dogs off. – Иттерді жақындатпас үшін ол қолындағы таяғын жан-жағына сермеледі. *lay sth aside (formal) a) шетке ысыру, қоя тұру (syn: set aside) ¨He laid aside his book and stood up. – Ол кітабын бір шетке ысырды да түрегелді. ¨(figurative) Doctors have to lay their personal feelings aside. – Дәрігерлер өздерінің ішкі сезімін ысыра тұру(лар)ы керек. b) (also lay sth by) сақтап қою, қалдырып/қойып қою (syn: put aside) ¨They had laid money aside for their old age. – Қартайғанда керек болар деп олар ақша жиды. *lay sth down a) түсіру, түсіріп қою, қойып қою (syn: put down) ¨She laid the book down on the table. – Ол кітапты столға қойды. ¨Both sides were urged to lay down their arms. – Екі жақтан да атысты тоқтатуларын өтінді. b) (formal) жұмысын, тб тоқтату, қойып қою ¨to lay down your duties – міндетін тоқтата тұру c) ереже, қағида енгізу, таныстыру, талап қою/ету ¨You can't lay down hard and fast rules. – Қатып қалған қатаң ереже енгізуге болмайды. ¨it is laid down that… It is laid down that all candidates must submit three copies of their dissertation. – Барлық кандидаттар өз диссертацияларының үш копиясын өткізсін деген талап қойылды.  d) қордала(н)у, жиналу ¨If you eat too much, the surplus is laid down as fat. – Тым көп жесең(із), артығы май ретінде түзілетін болады.  *lay sth in/up сақтап қою, жиып/қалдырып қою ¨to lay in food supplies – азық қорын жию *lay into sb/sth (informal) дүрсе қоя беру, бас салу, шабуылдап ұрып-соғу ¨His parents really laid into him for wasting so much money. – Ата-анасы/Әке-шешесі оны соншама көп ақша жұмсағаны үшін жерден алып жерге салды/жатып кеп ұрысты. *lay off | lay off sb/sth (informal) біреуге маза беру; бірнәрсені тоқтата, доғара, қоя тұру ¨Lay off me, will you - it's nothing to do with me. – Маған тиіспеші, а – бұған менің еш қатысым жоқ. ¨~ doing sth Lay off bullying Jack. – Джәкті қорқытқаныңды қой(ғын). *lay off sth (informal) бірнәрсені қоя тұру, доғару ¨I think you'd better lay off fatty foods for a while. – Майлы тамақты біраз уақытқа қоя/доғара тұрғаның дұрыс болар деймін. *lay sb off жұмыстан шығару/босату (syn: make sb redundant) *lay sth on (BrE, informal) арнайы қойып қою, бөлу ¨to lay on food and drink – тамақ пен ішімдік қойып (арнайы сақтап) қою ¨A bus has been laid on to take guests to the airport. – Қонақтарды әуежайға алып бару үшін (арнайы) автобус бөлінді. *lay sth on sb (informal) біреуге қиын, күрделі міндет жүктеу, арту ¨Stop laying a guilt trip on me. – Мені бостан босқа кінәлағаныңды қой. ¨Sorry to lay this on you, but we need someone to give a talk at the conference next week. – Сені/Сізді әурелеуге тура келді, дегенмен келесі аптадағы конференцияда сөйлейтін біреу керек болды. *lay sb out a) біреуді ұрып талдыру/есінен тандыру b) мәйітті жерлеуге дайындау *lay sth out a) жаю, жазу ¨He laid the map out on the table. – Ол картаны столға жайды/жазды. ¨Lay the material out flat. – Материалды жайып қой. b) жоспарлау, ойластыру, түзу ¨The gardens were laid out with lawns and flower beds. – Бақшаларда көгалдар мен гүл клумбалар рет-ретімен түзілген/орналасқан. ¨a well-laid-out magazine – жақсы түзілген/кескінделген/құрастырылған журнал c) жақсы пысықталу, жан-жақты ойластырылу, қарастырылу (syn: set out) ¨All the terms and conditions are laid out in the contract. – Барлық шарттар контрактте ойластырылған/қарастырылған. d) (informal) ақша жұмсау, шығындану (syn: fork out) ¨I had to lay out a fortune on a new car. – Жаңа машина сатып алуға қыруар ақша жұмсадым. *lay over (at/in…) (NAmE) кідіру, бір жерге уақытша тоқтау, кіре кету *lay sb up (ауырғанына, тб байланысты) жұмыс істей, тб алмай қалу, шеттеп қалу ¨She's laid up with a broken leg. – Аяғы сынып, ол жұмыстан шеттеп қалды. *lay sth up a) = lay sth in b) өзін қиындыққа, пәлеге ұрындыру, соқтықтыру c) қолданбай, пайдаланбай тұра тұру ¨Most of the yachts were laid up for the winter. – Яхтаның көбі қысқа қарай қаңтарылды. B.adj 1.көп білмейтін, онша хабары жоқ ¨His book explains the theory for the lay public. – Оның кітабы теорияны қарапайым оқырмандарға түсіндіреді. 2.шіркеуде ресми қызмет атқармайтын ¨a lay preacher – жай уағызшы C.n 1. (taboo, informal) ашына, көңілдес, ойнас (әйел) ¨an easy lay – нәпсіқұмар ¨to be a great lay – сұмдық жүргіш болу 2. (old use) өлең 3. (idm) *the lay of the land (NAmE) (BrE the lie of the land) a) жер бедері, қыртысы, пішіні b) жағдай, күй, ахуал